Wrzosy to jedne z najpóźniejszych kwiatów, a więc najważniejsza z ozdób jesiennego ogrodu. Są to jednocześnie kwiaty niezwykle tajemnicze i romantyczne, kojarzące się z pustkowiami, takimi jak rozległe, dzikie wrzosowiska Szkocji. Wrzosy wybieramy tak chętnie również dlatego, że są łatwe w pielęgnacji - aby prezentowały się najpiękniej i nie zmarniały, pamiętać należy jednak o kilku podstawowych zasadach ich uprawy.
Miejsce sadzenia wrzosów - gleby piaszczyste i kwaśne
Największe znaczenie w uprawie wrzosów ma odpowiedni dobór stanowiska. Rośliny te potrzebują gleby wyraźnie kwaśnej, o małej ilości składników odżywczych (piaszczystej). Gleba dla wrzosów powinna cechować się niskim odczynem pH - niższym niż 5 (odczyn gleby łatwo jest sprawdzić za pomocą papierków lakmusowych), najlepiej zaś w przedziale 3,5-4,5 pH. Gleba dla wrzosów musi być też przewiewna - nie może być zbita, zdecydowanie nie powinny to być więc ciężkie gleby gliniaste. Sadzenie wrzosów przeprowadza się późną jesienią, przy czym wrzosy dostępne są w sklepach ogrodniczych już w sierpniu - zakupione pod koniec lata z pewnością się przyjmą, o ile właściwie przygotujemy podłoże.
Modyfikacja warunków glebowych dla uprawy wrzosów polega przede wszystkim na jej zakwaszeniu i rozluźnieniu. Do gleby, na której chcemy posadzić wrzosy dodajemy dużą ilość torfu i piasku. Konieczne jest też staranne przekopanie podłoża. W sklepach ogrodniczych dostępne są również specjalne, wstępnie przygotowane podłoża do wrzosów, zapewniające im optymalne warunki rozwojowe.
Wrzosy to rośliny rosnące naturalnie na otwartych przestrzeniach. Najlepiej sadzić je więc w miejscach eksponowanych, w pełnym słońcu. Nie zaszkodzi im jednak również sadzenie w półcieniu, np. pośród drzew iglastych, z którymi pięknie się komponują, tworząc w naszych ogrodach "leśnie zakątki". Szeroka przestrzeń zapewnia także korzystną ekspozycję wizualną wrzosów, które prezentują się najpiękniej tworząc rozległe kobierce kwiatowe, przypominające naturalne wrzosowiska. Zaleca się jednak osłonięcie wrzosów przed działaniem silnego wiatru.
Miejsce, w którym uprawialiśmy wrzosy, nie nadaje się już do uprawy roślin o większych wymaganiach pokarmowych. Wrzosy nie tylko potrzebują kwaśnej gleby, ale też same zakwaszają ją. To ich naturalna adaptacja biologiczna, która służy wypieraniu innych roślin, w tym traw i drzew. Właśnie w ten sposób powstają w naturze rozległe, pozbawione innych gatunków roślin wrzosowiska. Glebę po uprawie wrzosów należy więc wymienić, z reguły alkalizacja będzie mało skuteczna. Dla innych roślin nie nadaje się też gleba z doniczek, w których uprawialiśmy wrzosy.
Podlewanie wrzosów
Wrzosy zaliczają się do roślin, które nie lubią nadmiaru wilgoci. Niesłusznie kojarzymy je czasem z podmokłymi torfowiskami, na których częściej występują zbliżone wizualnie wrzośce. Częste podlewanie wrzosów niszczy ich korzenie, prowadząc do rozwoju chorób grzybiczych, takich jak szara pleśń. Podlewanie wrzosów może też powodować zmniejszenie kwasowości gleby, która jest korzystna dla rozwoju wrzosów. Wrzosy podlewamy więc rzadko, ale przy tym możliwie obficie. Nieco częściej podlewamy wrzosy w okresie kwitnienia, kiedy ich wymagania pokarmowe są większe.
Przy podlewaniu wrzosów najlepiej stosować konewki, gdyż podobnie jak w przypadku większości roślin moczenie liści i kwiatów niszczy je. Stosujemy się też do ogólnej zasady, według której nie podlewamy roślin w pełnym słońcu, ale wieczorem lub o poranku.
Późną jesienią i zimą system korzeniowy wrzosów podatny jest na przesuszenie. Warto więc przykryć wrzosy na zimę włókniną, która nie ma na celu ochrony roślin przed zimnem, ale przez utratą zawartej w glebie wilgoci. Okrywa taka powinna być jednak częściowo przepuszczalna, w przeciwnym przypadku łatwo doprowadzić do gnicia korzeni wrzosów wczesną wiosną. Zalecana jest więc właśnie włóknina, nie należy przykrywać wrzosów folią, nieodpowiednia będzie też okrywa ze słomy lub liści. Dobrze sprawdzą się również worki jutowe lub naturalna okrywa z gałęzi drzew i krzewów iglastych, ewentualnie z szyszek.
Niekiedy niepotrzebnie wyrzucamy wrzosy, które wydają nam się "zaschnięte", zwłaszcza po zimie. To nieprawidłowe postępowanie, "zaschnięcie" to naturalny stan wrzosów. Wrzosy nie są długowieczne, są to jednak rośliny odporne, które z całą pewnością odrodzą się po mroźnej zimie lub suchym i upalnym lecie.
Pielęgnacja wrzosów w ogrodach
Wrzos jest wprawdzie byliną, nie należy jednak do roślin długowiecznych - w warunkach naturalnych roślina żyje wprawdzie nawet do 20 lat, w ogrodach rzadko jednak przeżywa dłużej, niż 5 lat. Wrzosy ogrodowe są mniej odporne od dzikich, gdyż bardziej intensywnie kwitną. Musimy liczyć się więc z koniecznością stosunkowo częstej wymiany roślin. W pielęgnacji wrzosów korzystne jest także ich podcinanie, które przeprowadzamy wczesną wiosną. Można również przycinać wrzosy późną jesienią, już po przekwitnięciu (na przełomie listopada i grudnia). Podcięte wrzosy odwdzięczą nam się gęstymi, bujnymi kwiatami na jesieni. Niepodcinane wrzosy drewnieją, co nie tylko przerzedza kwiaty, ale także ogranicza dekoracyjność liści. Zdrewniałe pędy i obumarłe kwiatostany wrzosów usuwa się dokładnie sekatorem, na większych przestrzeniach zastosować można nożyce. Zabieg ten najlepiej jest przeprowadzić w suchy, słoneczny dzień.
Niekiedy w uprawie wrzosów stosuje się też specjalne nawozy i odżywki dla tych roślin, które uodparniają je na choroby. Dla zdrowia wrzosów korzystnie jest również sadzenie ich razem z innymi gatunkami roślin kwaśnolubnych, takimi jak borówki, żurawiny i krzewy iglaste. Sprawdzają się również odważniejsze połączenia - kwaśną glebę lubią też pięknie kwitnące rododendrony i azalie, które w zestawieniu z wrzosami wyglądają bardzo oryginalnie. Do ograniczenia chorób przyczynia się też sadzenie razem różnych wielu różnych odmian wrzosów i wrzośców. Sprawdzają się także płotki i murki, które oddzielają wrzosy od roślin liściastych - chronią one wrzosy przed zarażeniem chorobami grzybiczymi, rośliny liściaste chronią natomiast przed zakwaszeniem.
Wrzosy doniczkowe i ich pielęgnacja
Dla osób, które nie mają własnych ogrodów, wrzosy to dobry wybór rośliny do uprawy na balkonach. Naturalne, dzikie i romantyczne wrzosy staną się dla mieszkańców miasta namiastką prawdziwego wrzosowiska. Doniczki z wrzosami warto jednak przykryć warstwą włókniny, która nie dopuści do gnicia ich korzeni w czasie ulewnych deszczów. Sprawdza się również wysypanie powierzchni korą sosnową, która jest bardziej estetyczna. Oczywiście koniecznością będą donice perforowane, umożliwiające odpływ nadmiaru wody. Wrzosy na balkonach bardzo ładnie prezentują się zwłaszcza w drewnianych, prostych skrzyniach, wśród ziół i innych kwiatów. Oczywiście konieczne będzie też zastosowanie odpowiednio kwaśnej gleby, a także kontrola wilgotności - przesuszenie nie powinno zaszkodzić wrzosom uprawianym na balkonach i tarasach, nadmiar wody jest jednak dla nich bardzo szkodliwy. Wrzosy doniczkowe kupujemy najczęściej pod koniec sierpnia, tak, aby rozkwitły w pełni jesienią. Zazwyczaj wrzosy kupione w sklepie ogrodniczym zawierają zbyt mało gleby, która składa się przy tym wyłącznie z czystego torfu - warto więc dno doniczki uzupełnić o dodatkową warstwę materiału przepuszczalnego, np. kermazytu.
Kolory wrzosów - od fioletu po biele
Najczęstszą, naturalną barwą kwiatów wrzosów jest fiolet, opracowano jednak również wiele innych odmian kolorystycznych. Do najpopularniejszych należy wrzos Jana o kwiatach przybierających odcienie ciemnego różu - jest to zarazem jedna z najpóźniejszych odmian wrzosów, kwitnąca nawet do połowy listopada. Popularne są również wrzosy białe i jasnoróżowe, co umożliwia tworzenie ciekawych kompozycji kolorystycznych. Dostępne w handlu są też odmiany wrzosów o dekoracyjnych liściach, np. z pomarańczowymi smugami, zimą całkowicie przebarwiające się na czerwono. Poszczególne odmiany wrzosów różnią się nie tylko kolorem kwiatostanów, ale też wysokością, pokrojem i gęstością. Wrzosy komponujemy również z podobnymi do nich wizualnie, ale kwitnącymi wiosną wrzoścami, które mają podobne wymagania pielęgnacyjne (potrzebują jedynie nieco częstszego podlewania).
Zobacz również:
Bukiety kwiatowe latem bogactwo kolorów i form
Bezpieczne kwiaty dla naszych zwierząt
Jakie kwiaty balkonowe wybrać?